Stefan Jaracz

  • Stefan Jaracz
    Stefan Jaracz

    Stefan Jaracz urodził się 24 grudnia 1883 r. w podtarnowskiej wsi Żukowice Stare, w rodzinie pochodzenia chłopskiego, był synem Jana i Anny z Kwarcianych. Młodszy brat Stefana Józef Jaracz był również aktorem, znanym pod pseudonimem artystycznym Józef Poremba. Ojciec chłopców był wiejskim nauczycielem zdradzającym teatralne zainteresowania. Organizował w szkole poranne recytacje, jasełka, rocznicowe akademie, w których bardzo często występował jego syn. Stefan Jaracz do szkoły powszechnej uczęszczał wpodtarnowskiej wsi Krzyż, gdzie ojciec otrzymał pracę w miejscowej szkole (obecnie jest to dzielnica Tarnowa). Następnie uczęszczał do Gimnazjum im. K. Brodzińskiego w Tarnowie i w tym czasie mieszkał w Bursie św. Kazimierza. Zarówno stąd jak i z gimnazjum został usunięty za przynależność do młodzieżowej organizacji patriotyczno-radykalnej "Promieniści" oraz za wygłoszenie buntowniczego przemówienia nad grobem kolegi. Maturę zdał w Bochni a uzupełniał w Krakowie. Swoje zainteresowania sceniczne uzewnętrznił już w okresie nauki w gimnazjum, gdy wraz z kolegami organizował grupy teatralne wystawiające w okolicznych wsiach reżyserowane przez siebie jasełka i sztuki ludowe.

  • Stefan Jaracz w 1904 r.
    Stefan Jaracz w 1904 r.

    Po wybuchu I wojny światowej znalazł się w Moskwie, gdzie występował w Teatrze Polskim i zapoznał się z nowatorskimi metodami pracy aktorskiej Konstantego Stanisławskiego.

    W latach 1916 - 1918 Stefan Jaracz współpracował w Kijowie z Juliuszem Osterwą w Teatrze Polskim i Nowym Teatrze Polskim, które były zaczątkami "Reduty". Po wojnie powrócił do Warszawy już jako wybitny aktor i indywidualność artystyczna. Występował w Teatrze Polskim. Od 1921 r. związany był z "Redutą" Osterwy, później występował w warszawskim Teatrze Narodowym oraz gościnnie w Łodzi i Poznaniu. Przez dwa lata (1928 - 1930) podróżował po kraju z gościnnymi występami. Dzięki zgromadzonym w ten sposób pieniądzom mógł założyć własny teatr z własnymi aktorami. Teatr mieścił się w sali "Ateneum", od której później wziął nazwę (obecnie Teatr Ateneum im. Stefana Jaracza). Sceną tą kierował od 1930 r. do wybuchu II wojny z krótką przerwą w sezonie 1933/34.

  • Stefan Jaracz - Shylock w Kupcu weneckim W. Szekspira - 1921
    Stefan Jaracz - Shylock w Kupcu weneckim W. Szekspira - 1921
  • Kazimierz Junosz-Stępowski, Witold Zacharewicz, Stefan Jaracz w filmie
    Kazimierz Junosz-Stępowski, Witold Zacharewicz, Stefan Jaracz w filmie "Róża" - 1936
  • Stefan Jaracz - Szwejk 1930
    Stefan Jaracz - Szwejk 1930
  • "Testament" S. Jaracza

    Druga wojna światowa przerwała niezwykłą twórczość Stefana Jaracza. 1 kwietnia 1941 r. został aresztowany przez gestapo i w charakterze zakładnika wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Po sześciu tygodniach został zwolniony ze względu na zły stan zdrowia (już wtedy chorował na gruźlicę gardła oraz wystąpiła u niego częściowa utrata słuchu powstała na skutek uderzenia przez gestapowca). Do końca wojny Jaracz przebywał w sanatorium w Otwocku, gdzie uczestniczył w pracach konspiracyjnej Rady Teatralnej. W1944 r. wyjechał do Lublina, aby tam podjąć występy sceniczne. Niestety zaawansowana choroba uniemożliwiła mu pracę artystyczną. Pisał więc w tym czasie teoretyczne artykuły dotyczące wizji i roli teatru polskiego.
    Jego list do Delegatów pierwszego powojennego Zjazdu ZASP, zwany Testamentem Jaracza, jest uważany za jedną z najważniejszych wypowiedzi w sprawach teatru powojennej Polski.

    Stefan Jaracz zmarł 11 sierpnia 1945 r. w Otwocku, pochowany został w Warszawie. Przeszedł do legendy polskiej sztuki teatralnej, mimo pozornie złych warunków aktorskich (niski, krępy, o chrapliwym glosie) stał się wielkim aktorem, którego gra elektryzowała i roztaczała "magiczną siłę nad uczuciami widzów".